Ambachtelijk onderhoud

Hoe zorg je voor 400 jaar cultureel erfgoed?

De Schermer molens zijn allemaal rijksmonumenten. Voor de bouw ervan is destijds gebruik gemaakt van natuurlijke materialen. Geen stenen of hardhouten kozijnen, maar veel riet en grenenhout. Kwetsbare materialen ook. Door de eeuwen heen zijn alle molens gelukkig  al eens grondig gerestaureerd. Maar dat betekent niet dat er niets hoeft te gebeuren, want zonder gedegen onderhoud zou dit kostbare erfgoed verloren gaan.

Molenmakerswerk

Sommige onderhoudsklussen zijn zo specifiek, dat ze alleen door ervaren molenmakers kunnen worden uitgevoerd. In de Schermer zijn drie Noord-Hollandse molenmakerijen actief. Zij kunnen bijvoorbeeld de enorme (eeuwenoude!) eikenhouten balken of de houten vijzel vervangen. Ook het onderhoud van de wieken is molenmakerswerk. De roeden – twee wieken vormen samen één roed – zijn van staal. Die worden elke twee-drie jaar gecontroleerd. Roest het staal te veel of is het staal niet stevig meer, dan worden de roeden vervangen. Tegenwoordig worden de roeden gegalvaniseerd, waardoor ze tot veertig jaar meegaan. Ook de askop en de hulzen waar de roeden doorheen gaan, worden regelmatig nagekeken en geteerd. Alles om de molen in werking te houden!

Zeilmakerswerk

Op de wieken zitten zeilen. Maatwerk, dat wordt geleverd door een zeilmaker. Vroeger was het zeildoek volledig van katoen, tegenwoordig is het half synthetisch. Ook dat verlengt de levensduur, tot gemiddeld tien jaar.

Ook het touwwerk moet regelmatig gecontroleerd en/of vervangen worden. De meeste molenaars houden hun touwwerk zelf bij, met materiaal van de zeilmaker.

Timmer- en schilderwerk

Behalve de Museummolen en korenmolen De Otter zijn alle Schermer molens bewoond. De molenaars doen zelf veel onderhoud. Timmerklussen, zoals het vervangen van rotte kozijnen, deuren of luiken, worden door twee timmerbedrijven uitgevoerd. Maar het schilderen, dat toch elke twee, drie jaar moet gebeuren, doet de molenaar hier zelf. Alleen voor de hoge delen komt er een schildersbedrijf met een hoogwerker.

Rietdekkerswerk

Een groot deel van de molen is van riet. Staand riet gaat gemiddeld vijftig jaar mee, het liggende riet van de kap moet al na dertig tot veertig jaar worden vervangen. Is er stormschade, dan moet dat natuurlijk meteen gerepareerd worden. Anders ontstaat er lekkage, met alle gevolgen van dien. Ook rietdekken is vakwerk, dat wordt uitgevoerd door professionele rietdekkers.

Groot onderhoud

Eén keer in de zoveel tijd is er ook groot onderhoud nodig. Zo zijn in 2016/2017 de potroeden van korenmolen De Otter en de wieken van poldermolen De Havik gerestaureerd.

De instandhouding van de molens wordt gedeeltelijk gefinancierd door de overheid en de provincie. Verder dragen diverse particuliere fondsen en de inkomsten uit de Museummolen bij aan de bekostiging van het onderhoud.
Een speciale commissie – vijf molenaars, een architect en een financieel expert – is verantwoordelijk voor de instandhouding van de molens. Aan de hand van een professioneel inspectierapport plannen zij wat wanneer gedaan moet worden en door wie, over een termijn van zes jaar.